Όταν το AI επηρεάζει τη ζωή μας, τις αποφάσεις, ακόμα και την εργασία μας, πρέπει να έχουμε λόγο. Αλλά ποια είναι τα δικαιώματά μας;

Αν ένα AI απορρίψει την αίτηση σου για δάνειο…
Αν σου κλείσει τον λογαριασμό χωρίς εξήγηση…
Αν μια μηχανή αποφασίσει αντί για σένα…

Έχεις δικαίωμα να ρωτήσεις “γιατί”;

Η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει όλο και περισσότερο την καθημερινότητά μας. Γι’ αυτό, γεννιέται ένα νέο πεδίο:
τα “ψηφιακά ανθρώπινα δικαιώματα”.

Γιατί χρειάζονται;
Γιατί οι αποφάσεις της AI:

• Δεν είναι πάντα σωστές
• Δεν είναι πάντα δίκαιες
• Και δεν εξηγούνται πάντα

Άρα: πρέπει να ξέρουμε ποια δικαιώματα έχουμε — και να τα απαιτούμε.

Ποια δικαιώματα προτείνουν οι ειδικοί;

Δικαίωμα στην Εξήγηση
Αν ένα AI πάρει απόφαση για σένα (π.χ. απόρριψη αίτησης), έχεις δικαίωμα να ξέρεις πώς και γιατί.

Δικαίωμα στην Ανθρώπινη Παρέμβαση
Να μπορείς να ζητήσεις να εξετάσει την υπόθεσή σου ένας άνθρωπος, όχι μόνο μια μηχανή.

Δικαίωμα στην Προστασία Προσωπικών Δεδομένων
Να ξέρεις ποια δεδομένα συλλέγονται και πώς χρησιμοποιούνται από το AI.

Δικαίωμα στην Ψηφιακή Ταυτότητα
Να μην πλαστογραφεί ή αναπαριστά AI τη φωνή, το πρόσωπο ή το όνομά σου χωρίς άδεια.

Δικαίωμα στη Μη Βλαβερή Απόφαση
Καμία απόφαση δεν πρέπει να σε βλάπτει χωρίς να μπορείς να την αμφισβητήσεις.

Τι γίνεται στην πράξη;

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τον AI Act προσπαθεί να θεσπίσει τέτοια δικαιώματα.
• Ο ΟΗΕ, η UNESCO και μεγάλες οργανώσεις ζητούν παγκόσμια ηθικά πρότυπα.
• Αλλά ακόμη λείπει η εφαρμογή και η ενημέρωση των πολιτών.

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς;

• Ενημέρωση — να γνωρίζουμε τα εργαλεία και τα όριά τους.
• Απαίτηση διαφάνειας — όπου υπάρχει τεχνητή νοημοσύνη, να απαιτούμε εξηγήσεις.
• Συμμετοχή στη συζήτηση — να μη μένουμε αμέτοχοι.

Συμπέρασμα:
Δεν ζητάμε προνόμια.
Ζητάμε δικαιώματα — απέναντι σε μια τεχνολογία που επηρεάζει όλο και περισσότερο τη ζωή μας.

Το AI δεν είναι μόνο εργαλείο. Είναι δύναμη.
Και σε κάθε δύναμη, χρειάζεται λογοδοσία.