Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα υπήρξε ο σημαντικότερος ισπανός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας του 20ού αιώνα και κορυφαία μορφή της λογοτεχνικής «Γενιάς του ’27».

Το έργο του χαρακτηρίζεται από έναν μοναδικό συνδυασμό λαϊκής παράδοσης και μοντερνισμού, με βασικές θεματικές τον έρωτα, την υπερηφάνεια, το πάθος και τον τραγικό θάνατο. Η ίδια του η ζωή, άλλωστε, σημαδεύτηκε από ένα βίαιο τέλος: εκτελέστηκε το 1936 από τους Εθνικιστές του Φράνκο, στα πρώτα στάδια του Ισπανικού Εμφυλίου.

Από την Ανδαλουσία στα λογοτεχνικά σαλόνια της Μαδρίτης
Ο Λόρκα γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου 1898 στο χωριό Φουέντε Βακέρος, στην καρδιά της Ανδαλουσίας. Γιος γαιοκτήμονα και δασκάλας, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον όπου η μουσική είχε εξέχουσα θέση – ο πατέρας του έπαιζε κιθάρα και η μητέρα του πιάνο. Το 1908 η οικογένεια μετακόμισε στη Γρανάδα και εκεί ο νεαρός Λόρκα σπούδασε νομικά, ενώ παράλληλα αφοσιώθηκε στις τέχνες.

Το 1919 εγκαθίσταται στη Φοιτητική Κατοικία του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης, έναν πνευματικό πυρήνα της εποχής, όπου συνδέεται με τον Σαλβαδόρ Νταλί, τον Λουίς Μπουνιουέλ και τον Ραφαέλ Αλμπέρτι. Η ποίησή του αρχίζει να γίνεται γνωστή, ενώ η φιλία και η συνεργασία του με τον συνθέτη Μανουέλ ντε Φάγια, σε φεστιβάλ λαϊκής μουσικής της Γρανάδας, θα τον φέρει πιο κοντά στις ρίζες της ανδαλουσιανής κουλτούρας.

Το αποτέλεσμα αυτής της αναζήτησης ήταν το έργο «Romancero Gitano» (Τσιγγάνικο Ρομανθέρο) – μια ποιητική συλλογή που τον καθιέρωσε ως κορυφαία λογοτεχνική φωνή της Ισπανίας.

Η Νέα Υόρκη και η αφύπνιση της συνείδησης
Το 1929 ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη, όπου θα βιώσει μια πολιτισμική και υπαρξιακή κρίση. Χωρίς να μιλά αγγλικά και συγκλονισμένος από το Κραχ του ’29, θα μετασχηματίσει την εμπειρία του στο σκοτεινό ποιητικό έργο «Poeta en Nueva York», ένα σπαρακτικό σχόλιο πάνω στον απανθρωπισμό της σύγχρονης μεγαλούπολης.

Το πάθος για το θέατρο και η «Παράγκα»
Με την επιστροφή του στην Ισπανία και την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας, αφιερώνεται στο θέατρο. Ιδρύει τον θίασο La Barraca («Η Παράγκα»), με τον οποίο ανεβάζει θεατρικά έργα σε χωριά και κωμοπόλεις, καθιστώντας το θέατρο προσβάσιμο στον απλό λαό. Ο ίδιος σκηνοθετεί έργα μεγάλων Ισπανών δραματουργών, όπως ο Λόπε ντε Βέγα και ο Θερβάντες.

Αυτή την περίοδο δημιουργεί και την περίφημη θεατρική του τριλογία:

• «Ματωμένος Γάμος» (1933)
• «Γέρμα» (1934)
• «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» (1936, ανέβηκε μετά θάνατον)

Τα έργα αυτά, εμπνευσμένα από την καθημερινότητα της ισπανικής επαρχίας, σκιαγραφούν με έντονα δραματικό τρόπο τη θέση της γυναίκας, τη βία της κοινωνίας και τις συγκρούσεις ανάμεσα στο πάθος και την καταπίεση.

Η σύλληψη και ο τραγικός του θάνατος
Τον Αύγουστο του 1936, λίγο μετά το ξέσπασμα του Εμφυλίου, ο Λόρκα συνελήφθη στη Γρανάδα και εκτελέστηκε από φαλαγγίτες. Το σώμα του δεν βρέθηκε ποτέ, και ο τόπος ταφής του παραμένει αδιευκρίνιστος. Οι θεωρίες για τα αίτια της εκτέλεσής του ποικίλλουν: άλλοι την αποδίδουν στις πολιτικές του απόψεις, άλλοι στην ανοιχτά ομοφυλοφιλική του ταυτότητα, που σκανδάλιζε τη συντηρητική κοινωνία της Ανδαλουσίας.

Η απήχηση στην Ελλάδα
Το έργο του Λόρκα βρήκε ιδιαίτερη ανταπόκριση στην Ελλάδα. Μεταφράστηκε από ποιητές όπως ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Νίκος Γκάτσος και μελοποιήθηκε από κορυφαίους Έλληνες συνθέτες – μεταξύ αυτών οι Μίκης Θεοδωράκης, Σταύρος Ξαρχάκος, Μάνος Χατζιδάκις και Νότης Μαυρουδής. Η δύναμη και το πάθος των λόγων του συγκίνησαν βαθιά το ελληνικό κοινό, προσφέροντας διαχρονική έμπνευση στη μουσική και την ποίηση.