Ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές του παγκόσμιου κινηματογράφου, αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα μέσα από τολμηρά και βαθιά πολιτικοποιημένα έργα. Αν και έγινε ευρέως γνωστός τη δεκαετία του 1970, η καριέρα του εκτείνεται σε περισσότερες από πέντε δεκαετίες, κατά τις οποίες εξελίχθηκε θέματα εξουσίας, σεξουαλικότητας, πολιτικής και ψυχολογίας. Το 1972 προκάλεσε παγκόσμιο σκάνδαλο με το «Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι» , ενώ το 1988 κέρδισε δύο Όσκαρ (Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας) με τον «Τελευταίο Αυτοκράτορα» , που του χάρισε διεθνή αναγνώριση.

Τα πρώτα βήματα: Από την ποίηση στον κινηματογράφο

Γεννημένος στις 16 Μαρτίου 1941 στο Πάρμα , ο Μπερτολούτσι μεγάλωσε σε ένα καλλιτεχνικό περιβάλλον. Άγιος γιος του Ατίλιο Μπερτολούτσι (1911-2000) , ενός από τους σπουδαιότερους Ιταλούς ποιητές και ιστορικούς της τέχνης, γεγονός που επηρέασε βαθιά τη σκέψη και το ύφος του. Αρχικά ασχολήθηκε με την ποίηση, κερδίζοντας μάλιστα το βραβείο Viareggio το 1962, προτού αφοσιωθεί στον κινηματογράφο.

Το 1961, σε ηλικία μόλις 20 ετών , εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτης του Πιερ Πάολο Παζολίνι στην ταινία «Ακατόνε» , γεγονός που διαμόρφωσε την αισθητική του. Ένα χρόνο αργότερα, πραγματοποίησε το ντεμπούτο του στη σκηνοθεσία με το «Βίαιος Θάνατος» (1962) , ένα αστυνομικό δράμα που αντικατόπτριζε τον νεορεαλισμό και την επιρροή του Παζολίνι.

Η πολιτική και αισθητική του εξέλιξη

Ο Μπερτολούτσι υπήρξε βαθιά πολιτικοποιημένος, δηλώνοντας κομμουνιστής , αν και προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας (ΚΚΙ) μόλις στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Στα έργα του συχνά εξερευνούσε την ιδεολογική σύγκρουση , τον επαναστατικό ζήλο και την ταυτότητα μέσα από έναν φακό που συνδύαζε την ψυχανάλυση με την κοινωνικοπολιτική κριτική.

Το 1964 παρουσίασε το «Πριν από την Επανάσταση» , μια ταινία με αυτοβιογραφικά στοιχεία, εμπνευσμένη από το έργο του Σταντάλ «Το Μοναστήρι της Πάρμας» . Στην ταινία πρωταγωνιστούσε η πρώτη του σύζυγος, Αντριάνα Άστι , η οποία ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερή του .

Το 1968 σκηνοθέτησε το «Ο Σύντροφος» , ενώ το 1969 συνέβαλε στο σενάριο της κλασικής ταινίας του Σέρτζιο Λεόνε «Κάποτε στη Δύση» .

Η δεκαετία του ’70: Η χρυσή εποχή του Μπερτολούτσι

Η δεκαετία του 1970 θεωρείται η πιο δημιουργική περίοδος της καριέρας του, σε μια εποχή που ο ιταλικός κινηματογράφος άρχισε να φθίνει.

• «Η Στρατηγική της Αράχνης» (1970) : Εμπνευσμένο από το διήγημα του Χόρχε Λουίς Μπόρχες , το έργο εξερευνά το παρελθόν ενός αντιφασιστικού που τελικά αποδεικνύεται προδότης.
• «Ο Κονφορμίστας» (1970) : Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλμπέρτο ​​Μοράβια , η ταινία πραγματεύεται την πολιτική μεταστροφή ενός φασιστικού στη μεταπολεμική Ιταλία.
• «Το Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι» (1972) : Ίσως η πιο αμφιλεγόμενη ταινία του, με πρωταγωνιστές τον Μάρλον Μπράντο και τη Μαρία Σνάιντερ , η οποία προκάλεσε σκάνδαλο λόγω των έντονων ερωτικών σκηνών. Η ταινία λογοκρίθηκε ή απαγορεύτηκε σε πολλές χώρες.
• «1900» (1976) : Ένα έπος για την Ιταλία του 20ού αιώνα, με πρωταγωνιστές τους Ρόμπερτ Ντε Νίρο και Ζεράρ Ντεπαρντιέ .
• «Το Φεγγάρι» (1979) : Ένα ψυχαναλυτικό μελόδραμα γύρω από τη σχέση μιας μητέρας με τον 15χρονο γιο της.

Διεθνής καταξίωση και μεταγενέστερη πορεία

Η δεκαετία του 1980 σηματοδότησε μια νέα εποχή για τον Μπερτολούτσι, καθώς στράφηκε σε διεθνή παράγωγα:

• «Η Τραγωδία ενός Γελοίου Ανθρώπου» (1981) : Βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, η ταινία εστιάζει στην κρίση ταυτότητας μιας επιχείρησης.
• «Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας» (1987) : Βιογραφική ταινία για τον τελευταίο αυτοκράτορα της Κίνας, Που Γι , η οποία σάρωσε στα Όσκαρ με εννέα βραβεία , μεταξύ των καλύτερων Ταινίας και Σκηνοθεσίας.

Οι επόμενες ταινίες του είχαν μικρότερη επιτυχία, με την κριτική να αναφέρει πως «έχασε τη ριζοσπαστικότητά του» :

• «Τσάι στη Σαχάρα» (1990)
• «Ο Μικρός Βούδας» (1994)
• «Κλεμμένη Ομορφιά» (1996)
• «Οι Ονειροπόλοι» (2003) : Με θέμα τον Μάη του ’68.
• «Εγώ και Εσύ» (2012) : Η τελευταία του ταινία.

Τα τελευταία χρόνια και η παρακαταθήκη του

Από το 2003 , ο Μπερτολούτσι αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα υγείας και βρισκόταν σε αναπηρικό καροτσάκι . Παρόλα αυτά, συνέχισε να εργάζεται στον κινηματογράφο μέχρι το τέλος της ζωής του.

Τιμήθηκε με δύο σημαντικά βραβεία για το σύνολο του έργου του:

• Χρυσό Λέοντα στη Βενετία (2007)
• Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες (2011)

Ο Μπερτολούτσι πέθανε στις 26 Νοεμβρίου 2018 , ύστερα από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο. Ήταν παντρεμένος με την Αγγλίδα σεναριογράφο Κλερ Πέπλοου από το 1979.

Ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι δεν ήταν απλώς ένας μεγάλος σκηνοθέτης. Ένας ποιητής του κινηματογράφου , που μετέτρεψε την πολιτική και την ψυχανάλυση σε κινηματογραφική τέχνη, επηρεάζοντας γενιές δημιουργών.