Μάτι 2018: Η Φωτιά που Δεν Σβήνει Ποτέ

Ημέρα οργής, θρήνου και κρατικής αποσύνθεσης – Χρόνια μετά, η στάχτη καίει ακόμα

Στις 23 Ιουλίου 2018, η Ελλάδα έζησε μια από τις πιο σκοτεινές της ημέρες. Μια φονική πυρκαγιά που ξέσπασε στην περιοχή του Νέου Βουτζά και του Ματιού, σάρωσε τα πάντα στο πέρασμά της, αφήνοντας πίσω της 104 νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και μια χώρα μετέωρη ανάμεσα στην οργή και στο πένθος.

Η φωτιά δεν ήταν απλώς καταστροφική. Ήταν αποκαλυπτική. Φανέρωσε, με τρόπο ανελέητο, τα κενά ενός κρατικού μηχανισμού που κατέρρευσε μπροστά στο αναπόφευκτο. Και μαζί της, έφερε στην επιφάνεια χρόνια λάθη, αυθαιρεσίες, και μία δολοφονική αμέλεια.

Τα γεγονότα με αριθμούς

104 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους – ανάμεσά τους μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι, ολόκληρες οικογένειες.
700 και πλέον άτομα διασώθηκαν κυρίως από τη θάλασσα.
Περισσότερα από 4.000 κτίρια υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Πάνω από 300 αυτοκίνητα, 40.000 δέντρα και ολόκληρες γειτονιές χάθηκαν.

Ήταν η δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά στον κόσμο στον 21ο αιώνα μετά τις πυρκαγιές της Αυστραλίας (Black Saturday) το 2009.

Πώς ξεκίνησε η φωτιά

Η αρχική εστία εντοπίστηκε κοντά στο Νταού Πεντέλης. Σύμφωνα με τις έρευνες, η φωτιά ξεκίνησε από αμέλεια ιδιώτη που έκαιγε ξερόκλαδα στον κήπο του. Μέσα σε λίγα λεπτά, και υπό την επίδραση ανέμων 11 μποφόρ, η πυρκαγιά πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Η συνθήκη έγινε εκρηκτική λόγω:

της γεωμορφολογίας της περιοχής,
του έντονου ανέμου,
και – κυρίως – της πλήρους έλλειψης σχεδίου διαφυγής και οργανωμένου εκκενωτικού μηχανισμού.

Κατάρρευση κρατικού μηχανισμού

Από την πρώτη στιγμή, η πολιτική προστασία φάνηκε αμήχανη. Οι μαρτυρίες κάνουν λόγο για ανυπαρξία συντονισμού, αντίφαση εντολών, καθυστερήσεις, απουσία ασυρμάτων, λάθος αξιολόγηση των δεδομένων.

Η έκθεση του πρώην υπαρχηγού της Πυροσβεστικής Ανδριανού Γκουρμπάτση κάνει λόγο για «θανατηφόρο έκθεση κατά συρροή». Οι πολίτες δεν ειδοποιήθηκαν εγκαίρως, οι δρόμοι ήταν στενοί και αδιέξοδοι, ενώ πολλά σπίτια είχαν χτιστεί αυθαίρετα, αποκλείοντας διόδους διαφυγής.

Το αποτέλεσμα; Άνθρωποι παγιδεύτηκαν μέσα στα ίδια τους τα σπίτια ή στα αυτοκίνητά τους. Άλλοι έτρεχαν πανικόβλητοι να βρουν διέξοδο μέσα από τις φλόγες. Και όσοι σώθηκαν, το χρωστούν κυρίως σε δική τους πρωτοβουλία ή στην αυταπάρνηση λιγοστών διασωστών και κατοίκων.

Η Δικαιοσύνη και τα ερωτήματα

Χρειάστηκαν ολόκληρα χρόνια για να αποδοθούν ποινικές ευθύνες. Τον Απρίλιο του 2024, έξι άτομα καταδικάστηκαν – μεταξύ των οποίων ο τότε δήμαρχος Ραφήνας, στελέχη της Πυροσβεστικής και της Πολιτικής Προστασίας – σε ποινές φυλάκισης έως 5 ετών με αναστολή ή μετατροπή σε χρηματικά ποσά.

15 κατηγορούμενοι αθωώθηκαν, μεταξύ τους και η τότε περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου.

Οι οικογένειες των θυμάτων μίλησαν για «προσβολή στη μνήμη των νεκρών». Για πολλούς, η απόδοση ευθυνών ήταν επιφανειακή, ενώ το αίτημα για ουσιαστική δικαιοσύνη παραμένει ζωντανό.

Τι άφησε πίσω της η φωτιά

Η περιοχή του Ματιού θυμίζει πλέον ένα νεκροταφείο χωρίς σταυρούς. Παρά την προσπάθεια αναδάσωσης και ανοικοδόμησης, η πληγή είναι ακόμη ανοιχτή. Το τοπίο κουβαλά τη μνήμη, οι κάτοικοι την απώλεια, και το κράτος την ενοχή.

Η περιβαλλοντική καταστροφή είναι επίσης τεράστια. Μελέτες του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι η ευρύτερη περιοχή εμφανίζει πενταπλάσιο ρυθμό διάβρωσης του εδάφους μετά τη φωτιά.

Συμπέρασμα

Το Μάτι δεν ήταν μια απλή «φυσική καταστροφή». Ήταν ένα κραυγαλέο παράδειγμα αποτυχίας. Μια προειδοποίηση για το τι μπορεί να συμβεί όταν το κράτος κοιμάται, όταν η αυθαιρεσία γίνεται κανονικότητα, όταν το σχέδιο περιορίζεται σε συνεντεύξεις Τύπου.

Η Ελλάδα οφείλει να μην ξεχάσει. Όχι μόνο για τους 104 νεκρούς, αλλά για όλους εκείνους που έζησαν και κουβαλούν ακόμα μέσα τους αυτή την πυρκαγιά. Γιατί κάποιες φωτιές, ακόμη και όταν σβήσουν, δεν παύουν να καίνε.