Βίνσεντ βαν Γκογκ: Ο ζωγράφος που άγγιξε την ψυχή του 20ού αιώνα — κι όμως, έζησε σχεδόν αθέατος

Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ δεν ήταν απλώς ένας ζωγράφος. Ήταν ένας άνθρωπος παθιασμένος, ταραγμένος, ιδιοφυής – που μέσα σε λιγότερο από μια δεκαετία πρόλαβε να αφήσει ένα αποτύπωμα τόσο βαθύ, που άλλαξε την ιστορία της τέχνης για πάντα.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, πούλησε μόλις έναν πίνακα. Σήμερα, το όνομά του συγκαταλέγεται στους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες όλων των εποχών, με έργα που κοστίζουν εκατομμύρια και αγγίζουν όσους τα αντικρίζουν — είτε είναι γνώστες, είτε απλοί θεατές.

Από γιος πάστορα… σε περιπλανώμενο καλλιτέχνη

Γεννημένος το 1853 στη νότια Ολλανδία, ο Βαν Γκογκ δεν ξεκίνησε ως καλλιτέχνης. Δούλεψε σε γκαλερί, έγινε δάσκαλος, κι έπειτα ιεραπόστολος σε μεταλλωρύχους στο Βέλγιο. Όταν αποφάσισε να γίνει ζωγράφος, το έκανε μόνος του. Χωρίς σπουδές, με ελάχιστη καθοδήγηση, και με ψυχή που έβραζε.

Το 1886 μετακόμισε στο Παρίσι. Εκεί, μέσα σε ένα περιβάλλον γεμάτο πειραματισμούς, ιδέες και νέες τεχνοτροπίες, επηρεάστηκε από ζωγράφους όπως ο Σερά, ο Ντεγκά, ο Τουλούζ-Λοτρέκ και ο Γκογκέν. Ήταν η εποχή που άλλαξε η χρωματική του παλέτα και μαζί, το ύφος του.

Το όνειρο του Αρλ — και η πτώση

Ονειρευόταν ένα «καλλιτεχνικό καταφύγιο» στο Νότο. Πήγε στο Αρλ, δημιούργησε αριστουργήματα, έπεισε τον Πολ Γκογκέν να έρθει… και όλα κατέρρευσαν. Ένας καβγάς ανάμεσά τους κατέληξε στην πρώτη κρίση ψύχωσης του Βαν Γκογκ, κατά την οποία έκοψε μέρος του αυτιού του.

Παρά την ψυχική του κατάρρευση, ζωγράφιζε μανιασμένα. Πίνακες γεμάτοι ένταση, βίωμα, αμεσότητα. «Ηλιοτρόπια», «Νύχτα με άστρα», «Η Αυτοπροσωπογραφία με το κομμένο αυτί» — έργα που πλέον θεωρούνται πολιτιστικοί θησαυροί, γεννήθηκαν σε εκείνη την πιο σκοτεινή και πιο παραγωγική περίοδο.

Το τέλος — και η μεταθανάτια δικαίωση

Στις 29 Ιουλίου 1890, ο Βαν Γκογκ έβαλε τέλος στη ζωή του, σε ηλικία 37 ετών. Ο μόνος πίνακας που είχε καταφέρει να πουλήσει μέχρι τότε ήταν ο «Αμπελώνας της Αρλ».

Κι όμως, λίγα χρόνια αργότερα, ο κόσμος άρχισε να καταλαβαίνει το μεγαλείο του. 2.100 έργα σε μόλις δέκα χρόνια — ανάμεσά τους 860 ελαιογραφίες — αποτελούν σήμερα στήριγμα και έμπνευση για κάθε καλλιτέχνη που παλεύει με τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του.

Ο λόγος του: τόσο δυνατός όσο και η ζωγραφική του

Τα γράμματά του προς τον αδελφό του, Τεό, δεν είναι απλώς ιστορικά ντοκουμέντα. Είναι αποκαλυπτικά, ανθρώπινα, συγκλονιστικά. Ένα μωσαϊκό από σκέψεις, πάθη, φιλοσοφικές αναζητήσεις και υπαρξιακές αγωνίες, που σήμερα διαβάζονται και ως σπουδαία λογοτεχνικά κείμενα.

Το παράδοξο μεγαλείο

Ζωγράφισε σαν να του τελείωνε ο χρόνος. Πόνεσε, πάλεψε, δημιούργησε. Ο Βαν Γκογκ δεν βρήκε ποτέ γαλήνη εν ζωή. Τη χάρισε όμως σε εκατομμύρια ανθρώπους μέσα από τα χρώματα, τις πινελιές και τα βλέμματα των μορφών του.