Η «Βίβλος» για τα δικαιώματα των ζώων

Ένα βιβλίο που άλλαξε τον κόσμο (αλλά όχι όσο θα έπρεπε)

Ο Αυστραλός Peter Singer, καθηγητής βιοηθικής στο Πρίνστον, είναι κατά γενική παραδοχή ο πιο επιδραστικός εν ζωή ηθικός φιλόσοφος. Συγγραφέας πολλών ευπώλητων βιβλίων για το πλατύ κοινό, έγινε παγκοσμίως γνωστός με το επί μισό αιώνα τώρα best-seller του, Η Απελευθέρωση των Ζώων, έργο που το περιοδικό Time κατατάσσει στα 100 καλύτερα μη-λογοτεχνικά βιβλία όλων των εποχών και το The Ecologist στα σημαντικότερα βιβλία των 100 τελευταίων ετών. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1975, πούλησε αμέσως μισό εκατομμύριο αντίτυπα, μεταφράστηκε σε 16 γλώσσες και εγκαινίασε ένα ριζοσπαστικό κίνημα υπεράσπισης των ζώων, εντελώς πρωτόγνωρο για την εποχή του. Παραθέτοντας γεγονότα και πρακτικές που είναι καθόλα νόμιμες στον σύγχρονο κόσμο αλλά παραμένουν αμφίβολης ηθικής νομιμοποίησης, ο Σίνγκερ έριξε άπλετο φως στη (συχνά αχρείαστη) κακομεταχείριση των παραγωγικών ζώων στις βιομηχανικές φάρμες και των πειραματόζωων στα εργαστήρια, δημιουργώντας ένα μαζικό ακτιβιστικό κίνημα.

Πώς το κατάφερε αυτό; Όπως εξηγεί ο μεταφραστής του βιβλίου στα ελληνικά, Σταύρος Καραγεωργάκης: «Είναι αδύνατο να μην επηρεαστεί κάποιος/α διαβάζοντας αυτό το έργο. Ο Σίνγκερ καταφέρνει με το νηφάλιο ύφος και την απλή γραφή του να αλλάξει τον τρόπο σκέψης και να κινητοποιήσει τα συναισθήματα των ανθρώπων. Δίνει το παράδειγμα του φιλοσόφου ο οποίος ασχολείται με καθημερινά ζητήματα, που βγάζει τη φιλοσοφία από τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα και την κατεβάζει στον δρόμο. Αλίμονο αν δεν έχουμε και μια τέτοια φιλοσοφία. Χρειαζόμαστε και μια τέτοια φιλοσοφία, μια φιλοσοφία που θα κινητοποιεί και θα μπορεί να δώσει ένα όραμα για μια καλύτερη ζωή, για έναν δίκαιο πλανήτη για όλους τους κατοίκους του».

Σε μια εποχή που η χορτοφαγία και ο βιγκανισμός θεωρούνταν στην καλύτερη περίπτωση χίπικες εκκεντρικότητες, σε μια εποχή που ούτε η οικολογία ή η βιώσιμη ανάπτυξη είχαν μπει στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, ο Σίνγκερ τόλμησε να μιλήσει για ένα ζήτημα-ταμπού και να σπάσει τη σιωπή που επέβαλαν οι κολοσσοί της κτηνοτροφίας, των φαρμακευτικών εταιρειών και της βιομηχανίας καλλυντικών. Ξεσκέπασε τον πόνο και την αγωνία που επιβάλλουμε σε εκατομμύρια ζώα προκειμένου να μειώσουμε τον χρόνο και το κόστος παραγωγής ζωικών προϊόντων, προκειμένου να εξελίξουμε προϊόντα καλλωπισμού ή να διεξάγουμε μέχρι και άχρηστα ψυχολογικά πειράματα με καταστροφικές για ολόκληρο τον πλανήτη συνέπειες.

Καθώς οι γνώσεις μας για το τι αισθάνονται τα ζώα εξελίσσονται, η εκβιομηχάνιση της κτηνοτροφίας εντατικοποιείται, οι διατροφικές ανάγκες του παγκόσμιου πληθυσμού αυξάνουν ραγδαία και η υπερθέρμανση του πλανήτη μάς πιέζει για δραστικές αλλαγές, ο Σίγκερ φρόντισε να επικαιροποιήσει την αρχική έκδοση μισό αιώνα μετά την πρώτη της κυκλοφορία βάσει των νέων επιστημονικών δεδομένων και παγκόσμιων στατιστικών. Έτσι, το 2023, κυκλοφόρησε η πλήρως αναθεωρημένη, τελική έκδοση, με τίτλο Η Απελευθέρωση των Ζώων Τώρα! και πρόλογο του γνωστού ιστορικού Γιουβάλ Νόα Χαράρι, συγγραφέα των παγκόσμιων best-sellers Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου και Homo deus: Μια σύγχρονη ιστορία του μέλλοντος.

Στο διάστημα των 50 αυτών χρόνων πολλά άλλαξαν προς τη σωστή κατεύθυνση, τόσο στην πράξη όσο και στην αντίληψή μας για το τι συνιστά βαρβαρότητα και κακομεταχείριση σε μια κοινωνία που θέλει να λέγεται πολιτισμένη. Αρκεί να σκεφτούμε τις καμπάνιες ενάντια στις γούνες, στα δερμάτινα παπούτσια από δέρμα φώκιας (στην οποία είχε πρωτοστατήσει η Μπριζίτ Μπαρντώ), στις τσάντες από δέρμα κροκόδειλου: μέσα σε λίγες δεκαετίες, αυτά τα είδη πολυτελείας που προσέδιδαν πρεστίζ σε όποιον τα φόραγε, έγιναν συνώνυμα βάρβαρης συμπεριφοράς απέναντι στα ζώα και ασυνειδησίας για όποιον δεν επέλεγε εναλλακτικά προϊόντα που δεν είχαν παραχθεί με τόσο πόνο.

Ταυτόχρονα όμως, η επιτακτική ανάγκη για μια βιώσιμη ανάπτυξη κάνει πιο επίκαιρη παρά ποτέ την αλλαγή σε καθημερινές συνήθειες που επαναλαμβάνουμε απερίσκεπτα ή από ελλιπή ενημέρωση. Όπως επισημαίνει και ο Χαράρι στο πρόλογό του: «Τα ζώα είναι τα μεγαλύτερα θύματα της ιστορίας και η μεταχείριση των εξημερωμένων ζώων στις βιομηχανικές φάρμες αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία. Αυτές οι δηλώσεις θα ακούγονταν φαιδρές το 1975, όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά η Απελευθέρωση των ζώων του Πίτερ Σίνγκερ. Σήμερα, σε μεγάλο βαθμό χάρη στην απήχηση αυτού του γονιμοποιού βιβλίου, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποδέχονται τις συγκεκριμένες ιδέες ως λογικές ή τουλάχιστον τις συζητούν».

Το βιβλίο, σε μετάφραση του Σταύρου Καραγεωργάκη, κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΚΤΑΝΑ (www.octanabooks.gr). Πρόκειται για μια συμπαραγωγή με την Πανελλήνια Φιλοζωική Ομοσπονδία (hellenicanimalwelfare.org), που συστάθηκε το 2007 με κύριο σκοπό τις νομικές και πολιτικές παρεμβάσεις σε θέματα προστασίας και δικαιωμάτων των ζώων, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο (το σωματείο είναι πλήρες μέλος του EuroGroup for Animals & της World Federation for Animals).

πηγή:protothema.gr