Τι θα γινόταν αν σας έλεγα ότι η ελληνικές γεύσεις που ξέρετε δεν είναι όλη η ιστορία;

Η ελληνική κουζίνα θεωρείται από τις πιο υγιεινές και δημοφιλείς στον κόσμο. Ωστόσο, πίσω από τα γνωστά πιάτα που κυριαρχούν σήμερα, κρύβεται ένας γαστρονομικός θησαυρός που έχει σχεδόν λησμονηθεί. Κάτω από την επιφάνεια, υπάρχει μια γαστρονομική κληρονομιά που χάθηκε στον χρόνο: γεύσεις, υλικά και τεχνικές που τροφοδότησαν φιλοσόφους, πολεμιστές και ποιητές. Ερευνητές της γαστρονομικής ιστορίας και αρχαιολόγοι φέρνουν ξανά στο φως υλικά και συνταγές που διαμόρφωσαν τον πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας.

Η ζέα, το χαμένο σιτηρό

Η ζέα ήταν το βασικό δημητριακό των αρχαίων Ελλήνων. Στην «Ιλιάδα» του Ομήρου αναφέρεται ως τροφή των αλόγων των ηρώων, ενώ αρχαίοι συγγραφείς την περιγράφουν ως «θεραπευτική για το σώμα». Όπως εξηγεί ο καθηγητής Γεωπονίας του ΑΠΘ, «η ζέα περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε μαγνήσιο και φυτικές ίνες, στοιχεία που τη καθιστούν ιδιαίτερα ωφέλιμη σε σχέση με το σύγχρονο σιτάρι». Μετά από δεκαετίες απουσίας, επανέρχεται σήμερα στα ελληνικά χωράφια και στους φούρνους.

Γάρος: το «μυστικό συστατικό» των συμποσίων

Ο γάρος, ένα καρύκευμα από ζυμωμένα ψάρια, υπήρξε ιδιαίτερα διαδεδομένος στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Σύμφωνα με ανασκαφές σε παράκτιες περιοχές, μικρά εργαστήρια παρασκευής του λειτουργούσαν σε όλη τη Μεσόγειο. «Ήταν το αντίστοιχο της σόγια σος ή της fish sauce που ξέρουμε σήμερα», σημειώνει ο ιστορικός διατροφής Γιάννης Μανιάτης. Η χρήση του εγκαταλείφθηκε τον Μεσαίωνα, αλλά τα τελευταία χρόνια σεφ επιχειρούν να τον αναβιώσουν σε πειραματικές κουζίνες.

Μέλι: το υγρό χρυσάφι

Πολύ πριν την εισαγωγή της ζάχαρης, το μέλι αποτελούσε το βασικό γλυκαντικό της Ελλάδας. Ο Ιπποκράτης το θεωρούσε θεραπευτικό, ενώ ο Αριστοτέλης μελετούσε τις μέλισσες ως θαύμα της φύσης. Σήμερα, ερευνητές του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελισσοκομίας υποστηρίζουν ότι «το μέλι της αρχαιότητας δεν διέφερε πολύ από το σημερινό, αλλά η χρήση του ήταν πολύ πιο εκτεταμένη, από τη μαγειρική έως την ιατρική».

Βότανα με χαμένες δυνάμεις

Δίκταμο, ύσσωπος, μανδραγόρας. Τα βότανα αυτά είχαν θέση τόσο στα φαγητά όσο και στις θεραπευτικές πρακτικές. Ο εθνοβοτανολόγος Νίκος Στεργίου τονίζει ότι «πολλά από τα αρχαία βότανα έχουν χαθεί από την καθημερινή διατροφή, αλλά παραμένουν ζωντανά σε τοπικές παραδόσεις, κυρίως στην Κρήτη και την Ήπειρο».

Η σημασία της αναβίωσης

Η αναβίωση των ξεχασμένων ελληνικών γεύσεων δεν αποτελεί μόνο γαστρονομικό trend. Είναι μια γέφυρα με το παρελθόν, που δείχνει πώς η τροφή υπήρξε βασικός πυλώνας πολιτισμού. Και ίσως, όπως λένε οι ειδικοί, η επόμενη μεγάλη γαστρονομική καινοτομία να προέρχεται από το ίδιο μας το παρελθόν.