Λίγο πριν την πρεμιέρα της παράστασης «Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της» του Μπέρτολτ Μπρεχτ, σε σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθινού στο Εθνικό Θέατρο, η Μπέτυ Αρβανίτη, που ενσαρκώνει τον εμβληματικό πρωταγωνιστικό ρόλο, μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις της. Μέσα από τα λόγια της, ξεδιπλώνεται ο πλούτος του έργου, η φιλοσοφία του Μπρεχτ και η δική της ουσιαστική προσέγγιση στην ερμηνεία (από 4/12).

Ποια είναι η Μάνα Κουράγιο;
Το έργο ακολουθεί την τυχοδιώκτρια Άννα Φίρλινγκ, γνωστή ως Μάνα Κουράγιο, στον αγώνα της για επιβίωση. Είναι μια γυναίκα που κυριαρχείται από το ένστικτο της επιβίωσης. Έχει τη δική της ηθική, που δεν υπακούει σε κανόνες. Μοιάζει με τη φύση, που δεν γνωρίζει ηθική – όχι επειδή δεν καταλαβαίνει, αλλά επειδή επιλέγει να πράττει έτσι. Είναι εξαιρετικά έξυπνη και σαρκάζει τον εαυτό της και όσους βρίσκονται γύρω της. Καταλαβαίνει τι σημαίνει συμβιβασμός, βλέπει πώς οι άνθρωποι διαβρώνονται και πώς το συμφέρον κυριαρχεί πάνω τους. Ωστόσο, είναι ένας άνθρωπος βαθιά συνδεδεμένος με τη ζωή και με τα ένστικτά της. Η Μάνα Κουράγιο μοιάζει με λέαινα: για τα παιδιά της θα κάνει τα πάντα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα θυσιάσει κάποιον άλλο για να επιβιώσει.

Πώς αντιμετωπίζει την απώλεια των παιδιών της;
Η απώλεια των παιδιών της είναι μια τεράστια ρωγμή στη ζωή της. Είναι αδύνατο να βιώσεις μεγαλύτερη απώλεια από το να χάσεις τα παιδιά σου. Παρ’ όλα αυτά, η Μάνα Κουράγιο αποδέχεται ότι αυτό είναι μέρος της ζωής. Η στάση της απέναντι στη ζωή βασίζεται σε μια σκληρή συμφιλίωση με τη μοίρα. Κατανοεί ότι, όταν επιλέγεις να εκμεταλλευτείς τον πόλεμο, πληρώνεις ένα τίμημα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να χάσεις τα ίδια σου τα παιδιά. Ο πόλεμος “τρώει” τα παιδιά της.

Ήταν οι επιλογές της μονόδρομος;
Ναι, υπό αυτές τις συνθήκες, οι επιλογές της ήταν οι μόνες δυνατές για να επιβιώσει. Ωστόσο, μετά την απώλεια των παιδιών της, η στάση της υφίσταται ρωγμές, αλλά δεν αλλάζει. Στο τέλος, λέει τη φοβερή φράση: “Ίσως τα καταφέρω”. Συνεχίζει να σέρνει το κάρο μόνη της, αν και μέσα της δεν έχει πια τίποτα. Αυτή είναι όλη η τραγωδία της: επιβιώνει, αλλά χάνει τα πάντα.

Υπάρχει τρόπος να αποφύγουμε τον πόλεμο;
Η ίδια η Μάνα Κουράγιο ίσως να απαντούσε ότι δεν ξέρει αν μπορεί να αποφευχθεί ο πόλεμος, αλλά σίγουρα είναι κάτι που θα έπρεπε να προσπαθήσουμε. Ωστόσο, δεν το κάνουμε. Ο Μπρεχτ παρουσιάζει την πραγματικότητα με τέτοιον τρόπο ώστε να αφυπνίσει το κοινό. Δείχνει τη φύση του ανθρώπου: μέσα μας υπάρχει το καλό και το κακό, και πάντα θα υπάρχει αυτή η πάλη.

Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της Εθνικό 2024-25Ελίνα Γιουνανλή
Τι θέλει να πει ο Μπρεχτ μέσα από το έργο;
Πιστεύω ότι το “Μάνα Κουράγιο” είναι ένα βαθιά αντιπολεμικό έργο. Ο Μπρεχτ μιλάει άμεσα, χωρίς καμία κάλυψη, δείχνοντας πόσο τραγικός είναι ο πόλεμος. Η Μάνα Κουράγιο σαρκάζει τα πάντα, ακόμα και τη δική της μοίρα. Μέσα από το τραγούδι της “Η μεγάλη συνθηκολόγηση” εκφράζει την αποδοχή της απέναντι στη μιζέρια της ζωής: “Ξέρω κι εγώ πολλούς που ονειρεύονταν να φτάσουν τα αστέρια, αλλά στο τέλος συμβιβάστηκαν”. Αυτή η ειρωνεία είναι το μεγαλύτερο όπλο της για να διαχειριστεί τη ζωή και τις τραγωδίες της.

Πώς είναι το σκηνικό και το ηχητικό περιβάλλον της παράστασης;
Το σκηνικό της Ελένης Μανωλοπούλου είναι αριστουργηματικό. Δεν παραπέμπει σε κάποια συγκεκριμένη εποχή, κάτι που το καθιστά διαχρονικό. Υπάρχει πολλή μουσική στην παράσταση, την οποία έχει γράψει ο Θοδωρής Αμπαζής. Είναι ενδιαφέρουσα και καθοριστική για το έργο. Εγώ προσωπικά ερμηνεύω κάποια τραγούδια, περισσότερο με πρόζα, ενώ οι νεότεροι ηθοποιοί τραγουδούν με τις εξαιρετικές φωνές τους.

Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της Εθνικό 2024-25Ελίνα Γιουνανλή
Πώς είναι η συνεργασία σας με τον Στάθη Λιβαθινό;
Η συνεργασία με τον Στάθη γι’ αυτό το έργο γεννήθηκε από δική μου επιθυμία. Είναι χαρά να βλέπεις τις δυνατότητες του Εθνικού Θεάτρου να υποστηρίξει μια μεγάλη παραγωγή, που δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας. Με τον Στάθη έχουμε μια κοινή ματιά για το θέατρο, κι αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να δουλεύουμε δημιουργικά, ακόμα και μέσα από διαφωνίες. Εκτιμώ την παιδεία του και τη δυνατότητά του να εξελίσσεται.

Πώς βλέπετε τη συνεργασία με τους νέους καλλιτέχνες;
Η σχέση μου με τους νεότερους ηθοποιούς είναι εξαιρετική. Στο Εθνικό συνεργάζομαι με πολύ ταλαντούχα παιδιά, που έχουν πάθος και αφοσίωση σε αυτό που κάνουν. Δεν θέλω να υπάρχει απλώς σεβασμός, αλλά ουσιαστική σχέση. Από αυτούς παίρνω πράγματα, όπως ελπίζω να παίρνουν και εκείνοι από εμένα.

Η Μάνα Κουράγιο είναι σίγουρα απαιτητικός ρόλος. Είναι και από τους πιο δύσκολους ρόλους που έχετε ερμηνεύσει;
Οπωσδήποτε. Όπως και ο Βασιλιάς Ληρ πέρυσι, έτσι και η Μάνα Κουράγιο είναι ένας βαθύς, απαιτητικός ρόλος. Ως γυναίκα και μητέρα, κινητοποιεί πολλά συναισθήματα μέσα μου. Είναι ένας ρόλος που μπορείς να ψάχνεις ατελείωτα.

Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της Εθνικό 2024-25Ελίνα Γιουνανλή
Τι θα συμβούλευε η Μάνα Κουράγιο όσους ζουν τον πόλεμο;
Θα τους έλεγε να μην εμπλακούν. Η ίδια εκμεταλλεύεται τον πόλεμο, αλλά το τίμημα είναι βαρύ. Δεν είναι υπέρ του πολέμου, αλλά της επιβίωσης χωρίς θυσίες.

Πρέπει η τέχνη να παίρνει αποστάσεις;
Σίγουρα. Η απόσταση είναι απαραίτητη για να βλέπουμε καθαρά. Αν ταυτιστείς πλήρως με κάτι, χάνεσαι. Αυτό ισχύει και για την τέχνη και για τη ζωή.

Μαρία Κρύου
ΓΡΑΦΕΙ: ΜΑΡΙΑ ΚΡΥΟΥ