Ηρώδειο: Ένας φάρος πολιτισμού στους πρόποδες της Ακρόπολης

Οι τελευταίες παραστάσεις πριν τις εργασίες αναστήλωσης
Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσες εποχές κι αν αλλάξουν, το Ωδείο Ηρώδου Αττικού θα στέκει πάντα εκεί, στους πρόποδες της Ακρόπολης, με την ίδια σιωπηλή μεγαλοπρέπεια. Οι πέτρες του κουβαλούν φωνές, μουσικές, συγκινήσεις και μυστικά αιώνων

Μετά από δεκαετίες αδιάλειπτης πολιτιστικής παρουσίας, το εμβληματικό Ωδείο Ηρώδου Αττικού – ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους και αγαπημένους πολιτιστικούς χώρους της Αθήνας – ετοιμάζεται να παύσει προσωρινά τη λειτουργία του. Από το φθινόπωρο του 2025, το ιστορικό αυτό μνημείο θα κλείσει τις πύλες του προς το κοινό, προκειμένου να ξεκινήσουν εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης.

Σύμφωνα με τις έως τώρα εκτιμήσεις του υπουργείου Πολιτισμού, το Ηρώδειο θα παραμείνει κλειστό για περίπου τρία χρόνια – ένας χρόνος που κρίθηκε απολύτως απαραίτητος για τη διασφάλιση της δομικής ακεραιότητας του χώρου και, πρωτίστως, της ασφάλειας των χιλιάδων θεατών που το επισκέπτονται κάθε χρόνο. Σε παλαιότερες δηλώσεις της, η Λίνα Μενδώνη είχε αναφέρει ότι, μέσω χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα διατεθεί ποσό ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ για την αναβάθμιση των υποδομών και των χώρων λειτουργίας του Φεστιβάλ Αθηνών, στο Ηρώδειο, την Επίδαυρο και τις εγκαταστάσεις της Πειραιώς.

Η ιστορία που κουβαλά κάθε πέτρα του

Το Ωδείο Ηρώδου Αττικού δεν είναι απλώς ένας χώρος συναυλιών ή θεάτρου. Είναι ένας τόπος εμποτισμένος με μνήμη, ιστορία και συγκίνηση. Χτίστηκε το 161 μ.Χ. από τον Ηρώδη τον Αττικό, έναν σπουδαίο Έλληνα ρήτορα, πολιτικό και ευεργέτη της εποχής, ως φόρος τιμής στη σύζυγό του Ρήγιλλα, που πέθανε πρόωρα. Ο θρήνος του μετατράπηκε σε αρχιτεκτονικό μεγαλείο. Ενα θέατρο με χωρητικότητα περίπου 5.000 θεατών, με εντυπωσιακή στέγη από ξύλο κέδρου, που θεωρήθηκε από τα πολυτελέστερα της ρωμαϊκής Αθήνας.

Η ιστορία, όμως, δεν το λυπήθηκε. Περίπου έναν αιώνα μετά την ανέγερσή του, κατά την επιδρομή των Ερούλων (267-268 μ.Χ.), το Ηρώδειο υπέστη σοβαρές καταστροφές. Το κτίσμα εγκαταλείφθηκε, και σταδιακά ενσωματώθηκε στο οχυρωματικό σύστημα της πόλης, χάνοντας την αρχική του χρήση. Πέρασαν αιώνες αφάνειας, μέχρι που κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου, και πιο ουσιαστικά από τα μέσα του 18ου αιώνα και έπειτα, άρχισε να ερευνάται, ν’ ανασκάπτεται και ν’ αποκαλύπτει σιγά-σιγά την αρχαία του αίγλη.

Η ουσιαστική του αναγέννηση ήρθε τον 20ό αιώνα, με την πρώτη μεγάλη φάση αναστήλωσης στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Από τότε, το Ηρώδειο επανεντάχθηκε στην πολιτιστική ζωή της Ελλάδας και καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους χώρους τέχνης παγκοσμίως.

Είναι όλοι οι καλλιτέχνες «κατάλληλοι» για το Ηρώδειο;

Όλα αυτά τα χρόνια, το Ηρώδειο έχει φιλοξενήσει παραστάσεις που έχουν γράψει ιστορία. Από το 1955, με την έναρξη του Φεστιβάλ Αθηνών, το θέατρο έγινε το απόλυτο πολιτιστικό σημείο συνάντησης. Από εκείνο το μαγικό καλοκαίρι και για τις επόμενες δεκαετίες, το Ηρώδειο είδε στη σκηνή του τους μεγαλύτερους ερμηνευτές και καλλιτέχνες του 20ού και 21ου αιώνα: Μαρία Κάλλας, Φρανκ Σινάτρα, Ρούντολφ Νουρέγιεφ, Λάιζα Μινέλι, Μονσεράτ Καμπαγιέ, Λεονάρντ Μπερνστάιν, Πλάθιντο Ντομίνγκο, Λουτσιάνο Παβαρότι, Έλτον Τζον, Γούντι Αλεν, Φλόρενς Γουέλς κ.α. Καλλιτέχνες με παγκόσμια εμβέλεια, με έργο που συνδέεται άρρηκτα με την υψηλή τέχνη και την πολιτιστική κληρονομιά.

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, βλέπουμε το τοπίο να διευρύνεται. Καλλιτέχνες της ελληνικής εμπορικής σκηνής, όπως η Άννα Βίσση, ο Σάκης Ρουβάς, ο Αντώνης Ρέμος και ο Κωνσταντίνος Αργυρός, κάνουν εμφανίσεις στο Ηρώδειο και μερικοί εξ αυτών για πρώτη φορά. Αναμφίβολα, πρόκειται για καλλιτέχνες με μεγάλη απήχηση στο κοινό, που έχουν αφήσει το δικό τους αποτύπωμα στη σύγχρονη ελληνική μουσική πραγματικότητα. Η παρουσία τους σ’ έναν τέτοιο χώρο ενδέχεται να προσελκύσει νέα κοινά, να φέρει ανθρώπους που ίσως δεν θα επισκέπτονταν ποτέ το Ηρώδειο, και να συνδυάσει τον πολιτισμό με την ψυχαγωγία.

Όμως, εδώ γεννάται ένα εύλογο ερώτημα: Είναι όλοι οι καλλιτέχνες «κατάλληλοι» για το Ηρώδειο; Το Ηρώδειο, ως μνημείο με τεράστια ιστορική και συμβολική αξία, δεν είναι απλώς ένα θέατρο με καλή ακουστική. Είναι ένα αρχαίο οικοδόμημα, χτισμένο με σκοπό την ανάδειξη της μουσικής και του λόγου – και όχι απλώς τη διασκέδαση. Η παρουσία πιο εμπορικών ονομάτων εγείρει ανησυχίες για την αλλοίωση του χαρακτήρα του χώρου, και για τη σταδιακή μετατόπιση από την πολιτιστική ουσία προς τη μαζική κατανάλωση.

Φυσικά, κάθε εποχή φέρει τις δικές της εκφράσεις τέχνης και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει εκ προοιμίου έναν καλλιτέχνη, αρκεί να υπάρχει σεβασμός στο μνημείο, στις αξίες του και στην αισθητική ισορροπία. Όμως, το μέτρο είναι το κλειδί. Το Ηρώδειο δεν μπορεί και δεν πρέπει να μετατραπεί σε μια ακόμη σκηνή για mainstream συναυλίες, όταν τόσα άλλα κατάλληλα σύγχρονα venues στην Αθήνα μπορούν να εξυπηρετήσουν αυτές τις ανάγκες.

Η πολιτεία, μέσω του ΚΑΣ, έχει τον ρόλο του ρυθμιστή και οφείλει να διατηρεί μια αυστηρή, ποιοτική γραμμή στις παραχωρήσεις του μνημείου. Όχι από ελιτισμό, αλλά από ευθύνη απέναντι στην ιστορία, την αρχαιολογία, την αισθητική αρτιότητα και –τελικά– την πολιτιστική ταυτότητα της χώρας. Διότι, σε τελική ανάλυση, το Ηρώδειο δεν είναι απλώς ένας όμορφος χώρος. Είναι ένα σύμβολο. Κι αυτό το σύμβολο πρέπει να προστατεύεται από τη φθορά, όχι μόνο του χρόνου, αλλά και της ευκολίας.

Τι θα δούμε αρχές φθινοπώρου
Το εμβληματικό ρωμαϊκό θέατρο στους πρόποδες της Ακρόπολης θα κρατήσει τις πόρτες του ανοιχτές για το κοινό έως και τις 30 Οκτωβρίου 2025, ολοκληρώνοντας την καλλιτεχνική σεζόν, όπως συμβαίνει κάθε χρόνο. Εκείνη την περίοδο, θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, σε σύμπραξη με το Ίδρυμα Γουλανδρή και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, να παρουσιάζει μια εικαστική περφόρμανς-ύμνο στην προσωπική του διαδρομή και στη διαχρονική ομορφιά των Κυκλάδων.

Ο σπουδαίος Πολωνός συνθέτης Ζμπίγκνιου Πράισνερ θα γιορτάσει τα 70 του χρόνια κάτω από τον Ιερό Βράχο, μεταφέροντας στο Ηρώδειο την ατμόσφαιρα των κινηματογραφικών του έργων. Η μουσική συνεχίζεται με τους Thievery Corporation και τις ηλεκτρονικές αποχρώσεις της 20ετούς πορείας τους.

Η συμπλήρωση ενός αιώνα από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη δεν θα μπορούσε παρά να τιμηθεί με τρόπο αντάξιο της μουσικής και ιστορικής του κληρονομιάς. Τέσσερις εκδηλώσεις ξετυλίγουν το νήμα της ζωής και του έργου του. Τα θρυλικά μπαλέτα του Μορίς Μπεζάρ παρουσιάζουν τη δύναμη της κίνησης, ο Λόρκα Μασίν ζωντανεύει τον «Ζορμπά» του Καζαντζάκη μέσα από τη χορογραφία και τη φιλοσοφία του Θεοδωράκη, η παράσταση «Όμορφη Πόλη» γεμίζει ξανά το πέτρινο θέατρο με μνήμες και τραγούδια, ενώ μια μεγάλη συναυλία με τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη θα υψώσει έναν βαθύ, ανθρώπινο ύμνο στο παγκόσμιο αποτύπωμα του Έλληνα συνθέτη.

Την ίδια στιγμή, και ο Μάνος Χατζιδάκις –ένας ακόμα αιωνόβιος φέτος– θα τιμηθεί από τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, ο οποίος θα ερμηνεύσει τον «Μεγάλο Ερωτικό» και τους «15 Εσπερινούς» σε μία βραδιά αφιερωμένη στο λυρισμό και τη μουσική ποίηση. Θα πραγματοποιηθούν επίσης αφιερώματα στον Ακη Πάνου, στην Αρλέτα και άλλους διακριτούς δημιουργούς, καθώς και με μια συναυλία του Μίνωα Μάτσα, που θα παντρέψει ρεμπέτικα, φάντος, ταγκό και μπλουζ, στήνοντας μια γέφυρα από τη Μεσόγειο ως τον Ατλαντικό. Ανάμεσά τους, και μια συναυλία του Αντώνη Ρέμου – φιλανθρωπικού χαρακτήρα – με τίτλο «It’s my life», που έχει ήδη πάρει την έγκριση του ΚΑΣ.

Οσον αφορά το θεατρικό κομμάτι, θα παρουσιαστεί ξανά η πολυσυζητημένη «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου, κατόπιν απαίτησης του κοινού, ενώ το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει την παράσταση «Οιδίπους Τύραννος επί Κολωνώ» σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή από τον Θέμη Μουμουλίδη και την παράσταση «ζ΄-η΄-θ΄. Ο ξένος», του Μιχαήλ Μαρμαρινού, του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών.

Η ιστορική παράσταση του κορυφαίου Έλληνα σκηνοθέτη και δασκάλου συνεχίζει τη θριαμβευτική της πορεία σε διεθνείς προορισμούς, ενώ θα περιοδεύσει και σε επιλεγμένους σταθμούς στην ΕλλάδαΗ ιστορική παράσταση του κορυφαίου Έλληνα σκηνοθέτη και δασκάλου συνεχίζει τη θριαμβευτική της πορεία σε διεθνείς προορισμούς, ενώ θα περιοδεύσει και σε επιλεγμένους σταθμούς στην Ελλάδα

Το φετινό φθινόπωρο, το Ηρώδειο θα παρουσιάσει ένα πρόγραμμα, πλούσιο και ουσιαστικό. Και ύστερα, το φως θα χαμηλώσει. Όχι ως αυλαία, μα ως αναπνοή. Μια παύση απαραίτητη, για να ξεκουραστεί το μνημείο, να επουλωθούν οι πληγές του χρόνου, να ενισχυθούν τα θεμέλιά του. Θα λείψει αλλά θα επιστρέψει, ανανεωμένο.

πηγή:ethnos.gr